Wanneer is een warmtepomp verplicht op te plaatsen?

Op dit moment bestaat er in Nederland géén algemene, landelijke plicht voor huiseigenaren om bij vervanging van de cv-ketel een warmtepomp te nemen. De eerdere verplichting die per 2026 zou ingaan, is in mei 2024 geschrapt in het hoofdlijnenakkoord van de huidige coalitie. In dat akkoord staat expliciet dat de verplichting om bij ketelvervanging een (hybride) warmtepomp te installeren vervalt. Daarmee is de “hybride standaard per 2026” van tafel.

Is een warmtepomp verplicht in 2026 of 2027?

Dat betekent niet dat de warmtepomp nooit verplicht kan voelen. Er zijn situaties waarin je feitelijk op een aardgasloos alternatief uitkomt. De eerste is nieuwbouw. Sinds 1 juli 2018 is de gasaansluitplicht voor nieuwbouwwoningen vervallen: netbeheerders mogen nieuwe gebouwen in beginsel niet meer op het gasnet aansluiten. In de praktijk wordt nieuwbouw dus zonder gasaansluiting ontwikkeld en is verwarmen met een warmtepomp of een warmtenet de logische uitkomst. Juridisch is het geen “warmtepompverplichting”, maar doordat gas geen optie is, is de warmtepomp vaak het aangewezen systeem als er geen warmtenet ligt.

De tweede is de wijkgerichte aanpak die de komende jaren doorzet. Met de Wet gemeentelijke instrumenten warmtetransitie (Wgiw) hebben gemeenten de bevoegdheid om in het omgevingsplan gebieden aan te wijzen waar de levering van aardgas op een bepaalde datum stopt, mits er een volwaardig alternatief is. Het is geen landelijke verplichting tot een warmtepomp, maar als een wijk wordt aangewezen en er komt geen warmtenet, dan resteert voor individuele woningeigenaren de overstap naar een all-electric of hybride oplossing. Gemeenten moeten daarvoor een warmteprogramma vaststellen, zodat bewoners tijdig weten waar ze aan toe zijn. In verschillende gemeenten wordt dit nu vertaald naar concrete gebiedskeuzes en tijdpaden, vaak met een overgangstermijn van meerdere jaren.

Belangrijk is het onderscheid tussen “verplicht een warmtepomp” en “verplicht van het gas af”. Nederland stuurt richting een aardgasvrije gebouwde omgeving in 2050. De routes daarnaartoe zijn grofweg drie: aansluiten op een warmtenet, een volledig elektrische warmtepomp kiezen, of – tijdelijk – isoleren in combinatie met een hybride warmtepomp. Welke route je volgt, hangt af van de lokale plannen, de technische staat van je woning en de beschikbaarheid van infrastructuur. Een warmtepomp kan dus de uitkomst zijn, maar het is één van meerdere aardgasloze opties. Het voordeel is wel dat er vaak een warmtepomp subsidie beschikbaar zal zijn als je over moet stappen.

Kies je zélf voor een warmtepomp, dan gelden er wel harde plaatsings- en geluideisen. De buitenunit mag aan de perceelgrens ’s nachts maximaal 40 dB produceren en overdag 45 dB. Dit is geen verplichting om te plaatsen, maar een voorwaarde waaraan je installatie moet voldoen als je ervoor kiest. In dichtbebouwde situaties kan deze norm de plek of het type installatie bepalen. Denk aan een stille buitenunit, een trillingsvrije opstelling, een omkasting of plaatsing op het dak in plaats van in de tuin. Ook de kwaliteit van het ontwerp en de uitvoering telt: een goed ingeregelde installatie met passende afgiftesystemen (zoals lage-temperatuur radiatoren of vloerverwarming) voorkomt onnodig geluid en levert het beste comfort.

Waar moet je op letten als huiseigenaar?

Wat betekent dit concreet voor jou als woningeigenaar? Als je een bestaande woning hebt en je cv-ketel nadert het einde, ben je landelijk niet verplicht om een warmtepomp te plaatsen. Je mag nog steeds een ketel vervangen. Tegelijk is het verstandig vooruit te kijken: wat is het gemeentelijk warmteprogramma in jouw wijk, komt er een warmtenet, en hoever ben je met isolatie? Zeker als je wijk op termijn wordt aangewezen onder de Wgiw, loont het om nu al te investeren in maatregelen die een overstap naar aardgasloos eenvoudiger maken, zoals kierdichting, spouw- of vloerisolatie, HR++ of triple glas en lage-temperatuur-afgifte. Daarmee verlaag je direct je gasverbruik en vergroot je de kans dat een (hybride of all-electric) warmtepomp later probleemloos past.

Voor nieuwbouw geldt feitelijk: gasloos is de norm. In koop-/aannemingsovereenkomsten staat doorgaans welk systeem je krijgt. Dat is vaak een all-electric warmtepomp (al dan niet met bodemlus) of een aansluiting op een warmtenet. Controleer vooraf welke prestaties zijn afgesproken, zoals het geluidsniveau, het rendement (SCOP), de warmtapwatercapaciteit en de garanties. Vraag bij oplevering om inregeling en uitleg, zodat je het systeem goed gebruikt en onnodig stroomverbruik voorkomt.

Financieel is er geen verplichting, maar wel stimulans. De ISDE subsidie blijft beschikbaar voor warmtepompen die aan de eisen voldoen en kan de investering substantieel verlagen. Daarnaast bestaan er leningen met lage rente via het Nationaal Warmtefonds en bieden sommige gemeenten extra regelingen of ontzorgingsprogramma’s. De keuze blijft aan jou zolang je wijk niet is aangewezen en je niet met nieuwbouw te maken hebt, maar beleid, energieprijzen en beschikbaarheid van installateurs maken de warmtepomp vaak de rationele keuze, zeker in goed geïsoleerde woningen met lage warmtevraag.

Samengevat: er is geen landelijke “2026-plicht” meer om bij ketelvervanging een warmtepomp te nemen. In nieuwbouw is gasloos de norm en kom je doorgaans uit op een warmtepomp of warmtenet. In bestaande wijken kan een gemeentelijke aanwijzing onder de Wgiw betekenen dat de gaslevering op termijn stopt; dan móét je naar een alternatief, maar de vorm – warmtenet of warmtepomp – hangt af van de lokale keuze en jouw woning. Wie vandaag vrijwillig voor een warmtepomp gaat, moet vooral rekening houden met de geluidsnormen, een goed ontwerp en een nette installatie. Zo voorkom je gedoe en ben je klaar voor de lange termijn.